Engelli çocukların eğitim hakları Türkiye’de 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun çerçevesinde yer alan ilgili maddeler kapsamında düzenlenmiştir. Söz konusu kanunun 15’inci maddesine göre, ‘’hiçbir gerekçe ile engellilerin eğitim alması engellenemez ve engelli çocuklara, gençlere ve yetişkinlere, engelli olmayanlarla eşit ve bütünleştirilmiş ortamlarda eğitim olanağı sağlanır.’’ İbaresine yer verilmiştir. Engelli çocukların eğitim hakları aynı zamanda uluslararası anlaşmalar ve yönetmelikler çerçevesinde de koruma altına alınmıştır.
Engelliler İçin Eğitim Haklarının Yasal Dayanağı Nedir?
Engellilerin eğitim sorunları yaşamaması ve tüm vatandaşlar ile eşit koşullarda eğitim almaları için yasalar ile engelli çocukların ve yetişkinlerin hakları korunmaktadır. Ülkemizde bu haklar:
- BM Engelli Hakları Sözleşmesi
- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
- 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun vb.
Kapsamında yasal dayanaklar ile koruma altına alınmıştır. Aynı zamanda bu kanunlara ve sözleşmelere dayanarak birçok yönetmelik de hakların korunmasına yardımcı olur. Örneğin engellilerin eğitimde haklarının korunması ve bazı uygulamalardan muaf tutularak uygun eğitim şartlarının sağlanması için farklı kurumlar yönetmelik hazırlamışlardır. Sosyal yardımlaşma ve Dayanışma Teşvik Kanunu, Özel Eğitim Kurumları Yönetmeliği, Kredi ve Yurtlar Kurumu Yönetmeliği, Bakanlar Kurulu Kararları (harç ödeme muafiyeti vb.) gibi unsurlar engelli haklarını koruma altına almayı temin eder.
Evde Eğitim Hakkı Nedir, Kimler Yararlanabilir?
Engelli bireylerin eğitim hakları arasında merak edilen ve dikkat çeken bir uygulama evde eğitim hakkıdır. Erken çocukluk, okul öncesi ve ilköğretim düzeyinde engelli çocuklar, Rehberlik Araştırma Merkezi (RAM) tarafından yapılacak değerlendirme sonrasında evde eğitim hakkı elde eder. Engelli çocukların özel eğitim alabilmeleri için, engeli sağlık raporu ile en az %20 oranında bir engel oranı olması istenir. Bu rapor sonrasında ikamet edilen yerdeki Rehberlik Araştırma Merkezi ile uygun rehabilitasyon merkezine kayıt işlemi tamamlanabilir.
RAM tarafından yapılan değerlendirme sonrasında uygun şartların sağlanması ile gezici öğretmenler engelli çocuklara evde özel eğitim sağlar. Bu haktan okula gidemeyecek çocuklar yararlanabilir.
Evde Eğitim Hakkı Başvurusu İçin Gerekli Belgeler
Evde özel eğitim hakkının kullanımı için Milli Eğitim Bakanlığı Evde ve Hastanede Eğitim Hizmetleri Yönergesi kapsamında başvuru için gerekli belgeleri ve şartları belirlemiştir. Buna göre engelli öğrencinin evde eğitim alması için başvuru sırasında gerekli belgeler:
- Engelli bireyin en az 4 ay örgün eğitim kurumlarında doğrudan yararlanmasının mümkün olmadığı veya yararlanması durumunda olumsuz sonuçlar doğuracağını gösteren sağlık raporu,
- Velinin evde özel eğitim başvuru dilekçesi,
- Öğrenci belgesi,
- Ev ortamının eğitim için durumun tespit edildiğini gösteren form,
- Veli sözleşmesi,
- Değerlendirme kurulu raporu.
Görme Engelli Öğrencilerin Eğitim Hakları Nelerdir?
Görme engelli eğitim hakkı düzenlemesi kapsamında okul öncesi çocuklarda gündüzlü, ilköğretim düzeyinde öğrenciler için yatılı ve gündüzlü olarak eğitim verilebilir. Diğer yandan ilköğretim okulunu bitiren öğrenciler öğrenimlerine daha sonra normal okullarda kaynaştırma eğitimleri ile devam eder. Üniversite sınavlarına kayıt için ise görme engelli vatandaşların durumlarını raporladıkları takdirde kendileri için okuyucu ve işaretleyici yardımcı talep edebilirler. Engelli çocukların eğitim hakları sahip oldukları engel durumuna ve oranına göre değişiklik gösterecektir.
İşitme Engeli Olan Öğrencilerin Eğitim Hakları Nelerdir?
İşitme engelli öğrencilerin hakları arasında en önemlilerinden biri bu öğrencilerin meslek liselerine sınavsız olarak yerleşmesidir. Ayrıca okul öncesi, ilk ve ortaöğretim öğrencileri için gündüzlü ve yatılı eğitim hizmetleri verilebilir. İlgili durumlarda normal okullarda devam etmeleri için kaynaştırma eğitimleri ile engel düzeyine göre eğitime devam edilmesi mümkündür.
Engelli Öğrenciler İçin Ortaöğretimde Ortak Sınavdan Muafiyet Uygulanır Mı?
Eğitimde engelli hakları ister istemez farklı boyutları beraberinde getirir. Engel durumu, engel oranı, aile ve çocuğun beklentisi gibi unsurlar alınacak eğitimlerin niteliğini ve türünü değiştirebilir. Örneğin, orta ve ağır düzeyde zihinsel yetersizliğe sahip öğrenciler ortak sınavdan muaf tutulabilir. Görme engelli veya az görenler için sınavlarda ek süre uygulaması yapılabilir. Veli talepleri ile bu öğrencilerin ortak sınavlardan muaf tutulmaları da mümkündür. Ancak merkezi sınavlar için engelli öğrencilere yönelik gerçekleştirilen sınavlara katılım yoluyla eğitim hakkının sürdürülmesi mümkündür. Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve üniversite başta olmak üzere engelli çocuklarında diğer tüm çocuklar gibi başından sonuna dek eğitim hakları mevcuttur. Bu haklar yasalar ile koruma altındadır.
Engelli Üniversite Öğrencilerine Sağlanan Kolaylıklar Nelerdir?
Engelliler için üniversite eğitim hakkı kapsamında öğrencinin üniversite imkanlarından ve eğitiminden eşit biçimde yararlanması için bazı kolaylıklar ve haklar tanınmıştır. Üniversite sınavından başlayarak üniversite eğitiminin tamamlanmasına kadar olan süreç bu haklar ile korunur.
Bu öğrenciler için KYK tarafından sağlanan öğretim kredisi için kolaylık sağlanır. Diğer yandan Yükseköğretim Kurumları Engelliler Danışma ve Koordinasyon Yönetmeliği kapsamında, engelli üniversite öğrencilerinin öğrenim hayatlarının kolaylaştırılması için gerekli tedbirlerin alınması şarttır. Engelli çocukların eğitim hakları okul öncesinden başlayarak yüksek öğrenime kadar devam eder ve kesintiye uğramaz. Tüm haklar yasalar ile koruma altına alınmıştır.
