Engelli Hakları, Maddi ve Sosyal Yardımlar Nelerdir?

Engelli hakları ve sosyal yardımlar, sosyal yardımlaşma dernekleri tarafından belirlenmektedir. Engelli raporu bulunan vatandaşların yararlanacağı haklar ve imkanlar, kendilerine ve aile üyelerine yapılmaktadır. 2022 sayılı kanunla birlikte sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıf müdürlüklerine başvuru yapıldıktan sonra gerekli işlemler için incelemeler başlatılır.

Kanunda engelli için tüm haklar ve imkanlar yer almaktadır. Engelli hakları kanun kapsamında değerlendirilir. Engelli hak, maddi ve sosyal yardım imkanları;

• Engelli maaşı alabilirler,
• Gerekli şartları taşımaları durumunda erken emekli olabilirler,
• Engelliye bakan kişiye bakım parası imkanı vardır,
• Hastanede işlem yapacakları zaman engelli kimlik kartları ile sıra beklemezler,
• Bazı faturalardan belli oranlarda indirim ile yararlanmaktadırlar
• Elektrik, su, GSM operatörleri, Digitürk gibi bazı platformlarda engelli indirim hakları mevcuttur,
• Engellilere tanınan EKPSS ile engelli kadrolarında memur olma şansları vardır.

Engelli Aylığı Nasıl Alınır?

Engellilere verilen engelli aylığı almak için, kişinin onaylı engelli sağlık raporu olmalıdır. Engelli olduğu hastalık ve hastalığın durumu hakkında sağlık kurumlardan alacağı engelli raporu ile ilgili kurumlara engelli aylığı için başvuru yapabilir. Başvuru yapacak engelli kişi, yürümede zorluk çekiyorsa bu durumda ailesinde bir yakını ilgili kurumlara müracaat yaparak engelli aylığı başvurusu yapabilir. Engelli aylığı almak için en az %40 oranında engelli olmak gereklidir. Engelli kişi 18 yaşından küçük ise bu durumda 18 yaş altı engelli aylığı ailesinden bir kişi alabilir. 2022 sayılı kanun gereğince %40 engelli olan vatandaşlar engelli aylığı alabilmektedir. Engelli kişinin kendisi ya da engelli kişinin yakını bağlı bulunduğu ilçenin veya ilin sosyal yardımlaşma derneğine başvuru yapması gereklidir. 

Engelli aylığı için yapılacak başvurularda istenen evraklar;

• Sağlık kurumlarından alınan engelli raporu,
• 18 yaşının altındaki engelliler için başvuru yapacak vasinin mahkeme kararı yani vekaletname
• Mal bildirim durumu,
• Dilekçe,
• Vukuatlı nüfus kayıt belgesi
• 2 adet vesikalık fotoğraf,
• Muhtarlıktan alınacak fakirlik belgesi
• SGK’ lı olarak çalışılmadığına dair belge ile başvurular yapılmaktadır.

Engelli Aylığı Kimlere Verilir?

Engelli aylığı, devletin belirlediği ilgili kanun çerçevesinde sadece en az %40 engelli raporu olan ve çalışmayan kişilere verilmektedir. Engelli aylığı için raporda ağır engelli ibaresi olması gereklidir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının belirlediği zamanlarda ödemeler yapılabiliyor. Engelli kişi bizzat kendi veya bir aile yakı vasıtasıyla engelli aylığına başvuru yapabiliyor. Başvurusunu yapan engelli kişi başvuru yaptıktan sonraki günlerde kurum tarafından kişilerce incelemeye alınmaktadır. İnceleme sonucunda kişinin mal varlığı, çalışma durumu, engel durumu vb. özelliklere bakılarak engelli aylığı hakkı olup olmadığına karar verilmektedir.

Söz konusu kurum yetkilileri engelli aylığı başvurusu yapıldıktan sonra yaklaşık 1 hafta içinde yoğunluklarına bağlı olarak, engelli kişinin evine ziyarette bulunmaktadır. Ziyaret sırasında ilgili sorularını sorarak duruma netice kazandırırlar. Engellinin evinde edindikleri bilgiler ışığında kurumla birlikte bir karara varılır ve en geç bir hafta içinde engelli kişiye, engelli aylığı çıkıp çıkmadığı öğrenilebilir. Aylık durumları hakkında bilgi sahibi olmak isteyen engelli veya yakını, ilgili sosyal dayanışma kurumunu arayarak 1 hafta içinde bilgi alabilmektedir. Bu durumda engelli aylığına hak kazanmış kişiler bir sonraki ayda belirlenen tarihte engelli maaşlarını alabilmektedir. Bu süreç nerdeyse ya da iki buçuk bir haftalık süreçtir. Sürecin durumu, kurumun yoğunluğuna bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. 

Engelli kişi kendi ihtiyaçlarını göremeyecek kadar ağır engelli ise ve bu durumda ailesinden birinin bakımına muhtaç ise, engelliye bakan kişinin de bazı hakları bulunmaktadır. Söz konusu engelliye bakan kişi devletin kanunlarla belirlediği muhtaçlık aylığından yararlanabilmektedir. Engelli kişi kendi hayatını çalışarak kazanamadığı için devlet, temel ihtiyaçlarının görülmesi ve hayat kalitesinin belli bir seviyede olması için engelli maaşı uygulamasını uzun yıllardır uygulamaktadır. Engelli kişiye bakan kişide aynı şekilde bakım işleri ile uğraştığı için herhangi bir işte çalışamamaktadır. Bu durumda engelliye bakan kişinin de ihtiyaçlarının karşılanması adına devlet tarafından engelliye bakan kişilere de muhtaçlık aylığı verilmektedir.

Engelli kişi hem engelli aylığı hem de ona bakan kişi muhtaçlık aylığı alabilmektedir. Bu durumda engelli kişiye bakmakla yükümlü olan kişilerin çalışmıyor olması gerekmektedir. Gerekli şartlar sağlandığı zaman hem engelli aylığı hem de muhtaçlık parası aynı anda alınabilmektedir.

Engelli Raporu Olanlara Uygulanan Vergi İndirimi ve Muafiyetler Nelerdir?

Engelli kişilerin yararlanacağı muafiyet ve indirimler, gelir idaresi başkanlığı tarafından belirlenmektedir. Engelli kişilerden ve engelliye bakan kişilerden herhangi bir vergi alınmamaktadır. Bu durumda engelli kişi veya muhtaçlık aylığı alan engelli yakını maaşlarında herhangi bir vergi kesintisi yaşamamaktadır. Vergi indirimi hakkından yararlanmak isteyen engelliler, diğer kişilere göre daha uygun indirim oranlarından faydalanmaktadır. 

Engelli Araç Alımlarında Tanınan İmkanlar Nelerdir?

Engelli kişinin taşıt alımlarındaki hakları, gelir idaresi başkanlığı tarafından belirlenmektedir. Söz konusu engelli kişi kendisine ve yakınına tanınan taşıt alım fırsatlarından faydalanmak için, sıfır araç alımı yapması gerekmektedir. Engelli araç alımlarında;

• ÖTV’siz sıfır araç alabilme imkanı tanınmaktadır, bu durumdan yararlanmak için %90 ve üzeri engele sahip olmak gereklidir,
• 0 km araç alımlarında ÖTV indirimi uygulanır,
• Engelli kişiler ilk aracı aldığı tarihten 5 yıl sonra yeni araç alabilir ve aldığı aracı satışa çıkarabilir,
• %90 ve üzeri engelli raporuna sahip kişilerin yakınları engelli kişi aracılığı ile araç alabilir ve ÖTV ücretinden muaf tutulabilir,
• 1600 cm3 veya altında motor silindir hacmine sahip araçlar satın alınabilmektedir,
• Engelli taşıtı kullanma zorunluluğunda değil, böyle bir şart aranmamaktadır,
• Taşıt alacak engelliler, kendileri için özel tasarlanmış donanımları yaptırmak zorunda değiller.

Engelli Kimlik Kartı Nasıl Alınmaktadır?

Engelli kimlik kartı, almak için kişinin herhangi bir rahatsızlık sonucu kurul onaylı engelli raporu olması gereklidir. Bu durumda kişinin engellilik durumu %40 ve üzeri ise engelli kimlik kartı alabilmektedir. Engelli kişi 18 yaşından küçük ise engellilik oranına göre engelli kimlik kartı alabilmektedir. Bu durumda reşit veya reşit olmayan kişilerin engellilik oranlarına göre alacağı engelli kartları,

• %40-49 Hafif düzey,
• %50-59 Orta düzey, 
• %60-69 İleri düzey,
• %70-79 Çok ileri düzey,
• %80-89 Belirgin özel gereksinimler vardır,
• %90 ve üzeri Özel koşul gereksinimleri vardır.

Engelli kişiler veya onların yakınları bağlı bulundukları Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne;

• 2 adet engelli kişiye ait vesikalık,
• Başvuru yapacak kişi ve engelli kişiye ait kimlik kartı ve fotokopisi,
• Engelli kişinin sağlık raporu aslı veya aslıdır gibi olan raporu ile başvuru yapabilmektedir.

Yapılan engelli kimlik başvurusundan sonraki birkaç gün içinde ilgili kişi engelli kimlik kartını teslim alabilmektedir. Başvuruyu yapan kişi veya başka bir yakını veya engelli kişi, hazırlanan kimlik kartını teslim alabilmektedir. 

Engelli Kişinin Eğitim Hakları Nelerdir?

Engelli eğitim hakları alt kısımda yer almaktadır;

• Özel eğitim okullarında kendi engel türlerine göre açılan sınıflarda eğitim alabilirler,
• Okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim sınıflarında, eğitim amacına en uygun şekilde ilgili eğitimli kişiler tarafından eğitim alabilirler,
• Özel rehabilitasyon merkezlerinde, özel eğitim alabilmektedirler,
• Özel eğitim için engelli kişinin yakınları veya kendi, MEB’e bağlı Rehberlik Araştırma Merkezlerine başvuru yapabilmektedirler.