Engelli Hakları, Maddi ve Sosyal Yardımlar Nelerdir?

2022 sayılı yasa kapsamında yapılan sosyal yardımlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından belirlenmektedir. Engelli raporu bulunan vatandaşların yararlanacağı haklar ve imkanlar, kendilerine ve aile üyelerine yapılmaktadır. 2022 sayılı kanunla birlikte sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıf müdürlüklerine başvuru yapıldıktan sonra gerekli işlemler için incelemeler başlatılır.

Kanunda engelli için tüm haklar ve imkanlar yer almaktadır. Engelli hakları kanun kapsamında değerlendirilir. Engelli hak, maddi ve sosyal yardım imkanları;

• Engelli maaşı alabilirler,
• Gerekli şartları taşımaları durumunda erken emekli olabilirler,
• Engelliye bakan kişiye bakım parası imkanı vardır,
• Hastanede işlem yapacakları zaman engelli kimlik kartları ile sıra beklemezler,
• Bazı faturalardan belli oranlarda indirim ile yararlanmaktadırlar
• Elektrik, su, GSM operatörleri, Digitürk gibi bazı platformlarda engelli indirim hakları mevcuttur,
• Engellilere tanınan EKPSS ile engelli kadrolarına atanma şansları vardır.

Engelli Aylığı Nasıl Alınır?

Engellilere verilen engelli aylığı almak için, kişinin onaylı engelli sağlık raporu olmalıdır. Engelli olduğu hastalık ve hastalığın durumu hakkında sağlık kurumlardan alacağı engelli raporu ile ilgili kurumlara engelli aylığı için başvuru yapabilir. Başvuru yapacak engelli kişi, yürümede zorluk çekiyorsa bu durumda ailesinde bir yakını ilgili kurumlara müracaat yaparak engelli aylığı başvurusu yapabilir. Engelli aylığı almak için en az %40 oranında engelli olmak gereklidir. Engelli kişi 18 yaşından küçük ise bu durumda 18 yaş altı engelli yakını aylığı ailesinden bir kişi alabilir. 2022 sayılı kanun gereğince %40 engelli olan vatandaşlar engelli aylığı alabilmektedir. Engelli kişinin kendisi ya da engelli kişinin yakını bağlı bulunduğu ilçenin veya ilin sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına başvuru yapması gereklidir. 

Engelli aylığı için yapılacak başvurularda istenen evraklar;

• Sağlık kurumlarından alınan engelli sağlık kurulu raporu,
• Aylık talebinin vasi tarafından yapılması hallerinde mahkemeden alınmış vasilik kararı 
• Gelir belgesi
• Dilekçe,
• ADNKS’den (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) alınacak yerleşim yeri ve diğer adres bildirim formu,
• 2 adet vesikalık fotoğraf

Engelli Aylığı Kimlere Verilir?

Engelli aylığı, devletin belirlediği ilgili kanun çerçevesinde sadece en az %40 engelli raporu olan ve çalışmayan kişilere verilmektedir. Engelli kişi bizzat kendi veya bir aile yakı vasıtasıyla engelli aylığına başvuru yapabiliyor. Başvurusunu yapan engelli kişi başvuru yaptıktan sonraki günlerde kurum tarafından incelemeye alınmaktadır. İnceleme sonucunda kişinin mal varlığı, çalışma durumu, engel durumu vb. özelliklere bakılarak engelli aylığı hakkı olup olmadığına karar verilmektedir.

Söz konusu kurum yetkilileri engelli aylığı başvurusu yapıldıktan sonra yoğunluklarına bağlı olarak bir sure sonra, engelli kişinin evine ziyarette bulunmaktadır. Ziyaret sırasında ilgili sorularını sorarak duruma netice kazandırırlar. Engellinin evinde edindikleri bilgiler ışığında kurumla birlikte bir karara varılır. Aylık durumları hakkında bilgi sahibi olmak isteyen engelli veya yakını, ilgili sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfını arayarak bilgi alabilmektedir. Aylıkların durumu e-devlette sosyal yardımlar sekmesinden de takip edilebilmektedir.  Engelli aylığına hak kazanmış kişiler bir sonraki ayda belirlenen tarihte engelli maaşlarını alabilmektedir. Aylık bağlanma süreci kurumun yoğunluğuna bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. 

Engelli kişi kendi ihtiyaçlarını göremeyecek kadar ağır engelli ise ve bu durumda ailesinden birinin bakımına muhtaç ise, engelliye bakan kişinin de bazı hakları bulunmaktadır. Söz konusu engelliye bakan kişi devletin kanunlarla belirlediği muhtaçlık aylığından yararlanabilmektedir. Engelli kişi kendi hayatını çalışarak kazanamadığı için devlet, temel ihtiyaçlarının görülmesi ve hayat kalitesinin belli bir seviyede olması için engelli maaşı uygulamasını uzun yıllardır uygulamaktadır. Engelli kişiye bakan kişide aynı şekilde bakım işleri ile uğraştığı için herhangi bir işte çalışamamaktadır. Bu durumda engelliye bakan kişinin de ihtiyaçlarının karşılanması adına devlet tarafından engelliye bakan kişilere de evde bakım aylığı verilmektedir.

Hem engelli kişi engelli aylığı hem de ona bakan kişi evde bakım aylığı alabilmektedir. Bu durumda engelli kişiye bakmakla yükümlü olan kişilerin çalışmıyor olması gerekmektedir.

Dönem	Engel Oranı	Yardım Bedeli
2020/1.Dönem	%40-69	537,07 TL
2020/1.Dönem	%70+	805,61 TL
2020/2.Dönem	%40-69	567,96 TL
2020/2.Dönem	%70+	851,95 TL
2021/1.Dönem	%40-69	609,61 TL
2021/1.Dönem	%70+	914,42 TL
2021/2.Dönem	%40-69	661,13 TL
2021/2.Dönem	%70+	991,69 TL
2022/1.Dönem	%40-69	865,75 TL
2022/1.Dönem	%70+	1298,63 TL

Engelli Raporu Olanlara Uygulanan Vergi İndirimi ve Muafiyetler Nelerdir?

Engelli kişilerin yararlanacağı muafiyet ve indirimler, gelir idaresi başkanlığı tarafından düzenlenmektedir. Vergi indirimi hakkından yararlanmak isteyen engellilerin ücretlerinde vergi indirimi derecelerine göre belirlenmiş miktarlar gelir vergisi matrahından düşülerek daha az gelir vergisi ödemeleri sağlanır.

2022 yılı için Engellik İndirim Tutarı	Aylık Maaş ve Ücrete Faydası
1. Derece Engelli için 2.000 TL	300 TL
2. Derece Engelli için 860 TL	175,50 TL
3. Derece Engelli için 380 TL	75 TL

Engelli Araç Alımlarında Tanınan İmkanlar Nelerdir?

Engelli kişinin taşıt alımlarındaki hakları, gelir idaresi başkanlığı tarafından belirlenmektedir. Söz konusu engelli kişi kendisine tanınan taşıt alım fırsatlarından faydalanmak için, sıfır araç alımı yapması gerekmektedir. 

Engellilik oranı %90 veya üzerinde olan yetişkin engelliler ile Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu’nda (ÇÖZGER) “Özel Koşul Gereksinimi Vardır (ÖKGV)” ibaresi bulunan 18 yaş altı engelliler ÖTV istisnasından yararlanabilirler.

Bununla birlikte engellilik oranı %90’ın altında olan engellilerden engelli sağlık kurulu raporunda “Sadece hareket ettirici aksamda özel tertibatlı taşıt kullanması gerekir.” değerlendirmesi bulunanlardan, ilk iktisabı yapılacak taşıtın hareket ettirici aksamında (debriyaj pedalı, fren pedalı, gaz pedalı ve/veya vites kolunda) tadilat yaptırılmasını gerektirecek nitelikte olan engelliler ÖTV istisnasından yararlanabilirler. 

ÖTV muafiyetinde motor silindir hacmi sınırlaması kaldırılmış olup, tüm vergiler dahil fiyat sınırlaması getirilmiştir. 2022 yılında engelliler için ÖTV muafiyeti 450.500 TL’yi aşmayan araçlar için uygulanmaktadır.

Engelli Kimlik Kartı Nasıl Alınmaktadır?

Engelli kimlik kartı, almak için kişinin herhangi bir rahatsızlık sonucu kurul onaylı engelli raporu olması gereklidir. Bu durumda kişinin engellilik durumu %40 ve üzeri ise engelli kimlik kartı alabilmektedir.

Engelli kişiler veya onların yakınları bağlı bulundukları Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne;

• 2 adet engelli kişiye ait vesikalık,
• Başvuru yapacak kişi ve engelli kişiye ait kimlik kartı ve fotokopisi,
• Engelli kişinin sağlık raporu aslı veya aslıdır gibi olan raporu ile başvuru yapabilmektedir.

Yapılan engelli kimlik başvurusundan sonraki birkaç gün içinde ilgili kişi engelli kimlik kartını teslim alabilmektedir. Başvuruyu yapan kişi veya başka bir yakını veya engelli kişi, hazırlanan kimlik kartını teslim alabilmektedir. 

Engelli Kişinin Eğitim Hakları Nelerdir?

Engelli eğitim hakları alt kısımda yer almaktadır;

• Özel eğitim okullarında kendi engel türlerine göre açılan sınıflarda eğitim alabilirler,
• Okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim sınıflarında, eğitim amacına en uygun şekilde ilgili eğitimli kişiler tarafından eğitim alabilirler,
• Özel rehabilitasyon merkezlerinde, özel eğitim alabilmektedirler,
• Özel eğitim için engelli kişinin yakınları veya kendi, MEB’e bağlı Rehberlik Araştırma Merkezlerine başvuru yapabilmektedirler.