Zihinsel Engelli Bireyler Bilgi Rehberi

Küresel nüfusun yaklaşık yüzde 1-3’ü, yani 200 milyon kadar insan zihinsel engellidir. Zihinsel engellilik, düşük gelirli ülkelerde önemli ölçüde daha yaygındır. Zihinsel yetersizliğe sahip insanlar, diğer herkesle aynı duygulara, haklara sahiptir.  

Zihinsel engelli nedir?

Zihinsel engeli olan bireyin zihinsel işlevlerinin normalden belirgin şekilde düşük olması ve günlük yaşam aktivitelerini bağımsız bir şekilde sürdürmede zorluk yaşaması durumudur.

Zihinsel engeli olan bir kişinin zihinsel becerilerini ve farklı durumlardaki davranışlarını etkileyen, ömür boyu süren bir durumdur. İletişim, hafıza, anlama, problem çözme, öz bakım, sosyal ve duygusal beceriler ve fiziksel becerilerdeki zorlukları içerebilir.

Zihinsel engelli belirtileri nelerdir?

Zihinsel engelli kişilerde görülen belirtiler, bireyler arasında farklılık gösterebilir ve şiddetleri değişebilir. Zihinsel engelliliğin birçok belirtisi vardır. 

Örneğin, zihinsel engelli çocuklar şunları yapabilir:

• Zeka düzeyinde belirgin düşüklük (IQ testleriyle ölçülen zeka düzeyi normalin altında).
• Dil ve iletişim güçlüğü.
• Öğrenme güçlüğü.
• Sosyal becerilerde kısıtlılık.
• Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlık eksikliği.
• Duygusal ve davranışsal sorunlar.
• Motor becerilerde zayıflık.

Genellikle, zihinsel engelin derecesi ne kadar şiddetliyse, belirtiler o kadar erken fark edilebilir. Bununla birlikte, küçük çocukların daha sonraki yaşamlarında nasıl etkileneceğini söylemek hala zor olabilir.

Zihinsel engelli nedenleri nelerdir?

Zihinsel yetersizliğe yol açan yaralanma, hastalık veya beyindeki bir sorun neden olabilir. Birçok çocuk için zihinsel engellerinin nedeni bilinmemektedir.

Zihinsel engelliliğin en yaygın nedenleri şunlardır:

Genetik Koşullar

Bazen anne babadan miras kalan anormal genler, genlerin bir araya gelmesindeki hatalar veya başka sebepler zihinsel yetersizliğe neden olur. Genetik koşullara örnek olarak Down sendromu, Fragile X sendromu ve fenilketonüri (PKU) verilebilir.

Hamilelik sırasındaki komplikasyonlar

Bebek annenin içinde yeterince gelişmediğinde zeka geriliği ortaya çıkabilir. Örneğin bebeğin hücrelerinin bölünme şeklinde bir sorun olabilir. Hamilelik sırasında alkol kullanan veya kızamıkçık gibi bir enfeksiyon geçiren bir kadının zihinsel yetersizliğe sahip bir bebeği de olabilir.

Doğum sırasındaki problemler

Doğum eylemi ve doğum sırasında bebeğin yeterince oksijen alamaması gibi komplikasyonlar varsa, zihinsel yetersizliğe sahip bir bebeği olabilir.

Hastalıklar

Boğmaca, kızamık veya menenjit gibi hastalıklar zihinsel engellere neden olabilir. Aşırı yetersiz beslenme, uygun tıbbi bakım almama veya kurşun veya cıva gibi zehirlere maruz kalma da bunlara neden olabilir.

Zihinsel yetersizliğin tedavisi yoktur. Ancak zihinsel engelli çocuklar birçok şeyi yapmayı öğrenebilirler. Sadece daha fazla zamana ihtiyaçları olabilir veya diğer çocuklardan farklı bir şekilde öğrenebilirler.

Zihinsel engelli olduğu nasıl anlaşılır?

Zihinsel yetersizliği olan çocuklarda (18 yaş altı) klinik psikolog veya psikiyatrist tarafından teşhis edilebilir.

Aşağıda yer alan yöntemler kullanılarak teşhis edilir:  

• IQ testi
• Uyarlanabilir bir davranış testi.  

Genellikle erken çocukluk döneminde teşhis edilir ve bir çocuğun diğer çocuklardan daha yavaş gelişmesi durumunda şüphelenilebilir. Bazen zihinsel engellilik çocuklukta teşhis edilmez.

Zihinsel engelli davranışları nasıl olur?

Zihinsel engelli bireylerin davranışları, dil ve iletişimde güçlükler, öğrenme zorlukları, sosyal becerilerde kısıtlılık ve duygusal-davranışsal sorunlar gibi özelliklerle kendini gösterebilir. Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlık eksikliği ve motor becerilerde zayıflık da sıkça görülen durumlardır

Zihinsel engelliler kaç gruba ayrılır?

Hafif, orta, şiddetli olmak üzere üç grup olarak sınıflandırılabilen farklı zihinsel engelli türleri vardır. Her durumda, bir zihinsel yetersizlik engel ömür boyu sürer.

Zihinsel engelli oy kullanabilir mi?

Yüksek Seçim Kurulu’nun madde 93’ünde, “Körler, felçliler veya bu gibi bedeni engellilikleri açıkça belli olanlar, bu seçim çevresi seçmeni olan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilirler. Bir seçmen birden fazla malule refakat edemez.” hükmü yer almaktadır. Ancak zihinsel engelli bireylerin oy kullanma durumu belirlenirken teknik ve nesnel değerlendirmelerin yapılması gereklidir.

Türkiye’de Seçimlerin Temel Hükümleri Kanunu’nun 8. maddesinde kısıtlı olanlar oy kullanmaz hükmü bulunmaktadır.

Zihinsel engelli çocuğu olan ebeveynler için ipuçları

Zihinsel yetersizlik hakkında bilgi sahibi olun; Ne kadar çok bilgi sahibi olursanız, kendinize ve çocuğunuza o kadar yardımcı olabilirsiniz. 

Sabırlı ol ve umutlu olun; Çocuğunuzun, her çocuk gibi öğrenmesi ve büyümesi için uzun bir ömrü vardır.

Çocuğunuza şans verin; Örneğin, çocuğunuzun giyinme, kendi kendine yemek yeme, banyoyu kullanma ve bakımını yapma gibi günlük bakım becerilerini öğrenmesine yardımcı olun.

Çocuğunuza görevler verin; Yaşını, dikkat süresini ve yeteneklerini aklınızda bulundurun. İşleri daha küçük adımlara ayırın. Örneğin, çocuğunuzun işi sofrayı kurmaksa, önce ondan doğru sayıda peçete almasını isteyin. 

Ardından, masadaki her aile üyesinin yerine bir tane koymasını sağlayın. Her seferinde bir tane olacak şekilde mutfak eşyaları ile aynı şeyi yapın. İş bitene kadar ona ne yapacağını adım adım anlatarak işin nasıl yapıldığını gösterin. Yardıma ihtiyacı olduğunda ona yardım edin.

Çocuğunuza başardığını hissettirin; Çocuğunuzu başarılı olduğunda övün. Çocuğunuzun yeteneklerini geliştirin.

Çocuğunuzun okulda hangi becerileri öğrendiğini öğrenin; Çocuğunuzun bu becerileri evde uygulaması için yollar bulun. Örneğin, öğretmen parayla ilgili bir dersin üzerinden geçiyorsa, çocuğunuzu süpermarkete götürün. Yiyeceklerinizi ödemek için parayı saymasına yardım edin. Para üstünü saymasına yardım edin.

Eğlence merkezi etkinlikleri, spor vb. gibi sosyal etkinlikler için fırsatları bulun . Bunlar çocuğunuzun eğlenmesinin yanı sıra sosyal becerilerini geliştirmesine de yardımcı olacaktır.

Çocuğu, zihinsel yetersizliği sahip olan diğer ebeveynlerle konuşun. Ebeveynler pratik tavsiyeler ve duygusal destek paylaşabilirler.

Çocuğunuzun öğretmenleri ile iletişim halinde olun. Destek sunun. Çocuğunuzun okulda öğrenmesini evde nasıl destekleyebileceğinizi öğrenin.

Çocuğunuzun bir hazine olduğunu unutmayın ve çocuğunuzdan da öğrenin. Zihinsel yetersizliğe sahip olanların içinde özel bir ışık vardır ve BIRAKIN PARLASIN.