Otizm spektrum bozukluğu, erken çocukluk döneminde kendini gösterir ve sosyal etkileşimlerde niteliksel anormallikler, belirgin şekilde anormal iletişim becerileri ve kısıtlı tekrarlayan davranışlar, ilgi alanları ve etkinlikler ile karakterizedir.
Otizm spektrum bozukluğu nedir?
Otizm spektrum bozukluğu, sosyal beceri ve iletişim becerileri alanlarında farklılıklar ve gecikmelerle sonuçlanan, kısıtlı ve tekrarlayıcı davranışların varlığını içeren nörolojik bir bozukluktur. Otizmin özellikleri genellikle bir çocuğun yaşamının ilk üç yılında ortaya çıkar, bu nedenle otizm gelişimsel bir bozukluk olarak da adlandırılır.
Otizm nasıl tespit edilir?
Uzman doktorunuz, tanı koymak için bir dizi standart test kullanır. Otizm teşhisi konması için, kişinin sosyal iletişim de ve birden fazla durumda sosyal etkileşimde kalıcı zorlukların yanı sıra sınırlı, tekrarlayan davranış kalıpları, ilgi alanları veya faaliyetler olması gerekir. Bu semptomların erken yaşlardan itibaren belirgin olması ve kişinin yaşamını önemli ölçüde etkilemesi gerekir.
Otizm farklı düzeylerde sınıflandırılır:
- Seviye 1: Desteğe ihtiyacı olan insanlar
- Seviye 2: Önemli ölçüde desteğe ihtiyaç duyan insanlar
- Seviye 3: Daha ciddi şekilde etkilenen ve çok önemli desteğe ihtiyaç duyan insanlar
Çocuklarda otizm nasıl teşhis edilir?
Çocuklara genellikle 2 yaş civarında teşhis konulabilir, ancak bazen semptomlar belirsizdir ve çocuklara okula başlayana veya hatta yetişkin olana kadar teşhis konulamaz.
Çocuğunuzun gelişimiyle ilgili endişeleriniz varsa, endişelerinizi çocuğunuzun doktoruyla görüşmeniz önemlidir. Çocuğunuzun davranışına ilişkin gözlemlerinizi yazın, doktorunuza göstermek için videolar çekin ve çocuğunuzun gelişimsel dönüm noktalarını belgeleyin.
Endişelerinizi doktorla konuşmanıza yardımcı olması için bu notları ve videoları çocuğunuzun randevusuna getirin. Doktorunuz, gerekirse, çocuğunuz için tam bir gelişimsel tarama ve testler uygulayabilir.
Otizm belirtileri nelerdir?
Otizm semptomlarının şiddeti değişse de otizmi tanımlayan temel davranışlar şunlardır:
- Sözlü ve sözsüz iletişim, ilişkileri geliştirme ve sürdürmede sorun ve sosyal ipuçlarını başlatma ve bunlara yanıt vermede eksiklikler
- Olağandışı, sınırlı veya tekrarlayan davranışlar (kalıplaşmış davranışlar), yoğun ilgi alanları ve/veya olağandışı duyusal davranışlar
Otizmin temel semptomları farklı şekillerde ortaya çıkabilir.
Sosyal iletişim zorlukları
- Hem sözlü hem de sözlü olmayan dilde zorluklar,
- Yüz ifadelerini veya ses tonunu okuyamaz,
- Şakaları veya alaycılığı anlamaz,
Sosyal etkileşim zorlukları
- Duyguları veya hisleri tanıyamama,
- Kendi duygularını ifade etmekte zorlanma,
- Duyarsız görünme,
- Kendi başlarına zaman geçirmeyi tercih etme,
- Uygunsuz davranmış gibi görünme,
Sosyal hayal gücü zorlukları
- İnsanların duygularını anlamada zorluk,
- İleriyi düşünememek ve ne olabileceğini tahmin edememek,
- Tehlike kavramını anlamamak,
- Yaratıcı oyunlara veya rol oynamaya katılmayı zor bulmak,
- Yeni veya tanıdık olmayan durumlardan hoşlanmamak,
Bu semptomlar tipik olarak yaşamın ilk birkaç yılında ortaya çıkar. Çocuğunuzun ilk doğum gününden önce bile fark edebilirsiniz – göz teması kurmamak, jestleri kullanmamak veya ismine cevap vermemek gibi , otizmin erken belirtileri olabilir . Bazen çocuklar ilk başta normal olarak gelişirler, ancak daha sonra yeni beceriler kazanmayı bırakırlar ve hatta 18 ila 24 ay civarında becerilerini kaybetmeye başlarlar.
Çocuklarda otizmin erken belirtileri nelerdir?
Otizmli çocuklarda sosyal becerilerde, iletişim becerilerinde ve duygusal/davranışsal becerilerde zorluklar veya gecikmeler olabilir.
Örneğin, bazı ortak özellikler şunları içerir: akranlarını taklit etmeme, çok az göz teması kurma veya hiç göz teması kurmama, konuşmayı geciktirme, talimatları takip etmede zorluk çekme, duygularını düzenlemede zorluk çekme ve tekrarlayan davranışlara sahip olma.
Her çocuğun benzersiz olduğunu ve otizmli çocukların hepsinin aynı özellikleri göstermediğini hatırlamak önemlidir.
Otizm tanısı için hangi doktora gidilir?
Otizm spektrum bozukluğu için gitmeniz gereken doktorlar çocuk ruh hastalıkları uzmanları ve çocuk nörologlarıdır.
Otizm engel oranı
Çocuğunuzun otizm spektrum bozukluğu mu yoksa başka bir gelişimsel durumu mu olduğunu belirlemek için, uzmanlar, çocuğunuzun başkalarıyla nasıl etkileşime girdiğine, iletişim kurduğuna ve davrandığına dikkatle bakar. Teşhis, ortaya çıkan davranış kalıplarına dayanır ve bu duruma göre otizm engel oranı belirlenir.
Otizm engel oranı tablosu
Engellilik değerlendirme tablosuna göre otizm engel oranı şekildedir;
Engellilik oranları belirtilere göre değil, işlevsellik düzeylerine göre verilir.
| Otizm | Yaygın gelişimsel bozukluklar | Engel Oranı |
| 1 | Atipik otizm (başka türlü adlandırılamayan yaygın gelişimsel bozukluk | %40 |
| 2 | Otizm* | %80 |
Beraberinde var olan bozukluklar ayrıca değerlendirilir.
Çocuğunuz otizm tanısı alırsa, ‘Çocuk Özel Gereksinim Raporu’ (ÇÖZGER) almanız gereklidir.
Otizm hakkında yanlış bilinenler
Otizmli kişilerin durumlarının tanınmasını ve ihtiyaç duydukları desteği almasını zorlaştıran birçok yanlış durumlar mevcuttur;
İşte otizmle ilgili bazı yaygın yanlış durumlar:
- Otizm aşıdan kaynaklanmaz,
- Otizm, belirli yiyecekleri yemekten kaynaklanmaz,
- Otizmli insanlar sosyalleşmeyi ve arkadaş edinmeyi sever,
- Otizmli insanların duyguları vardır – sadece onları farklı şekilde gösterebilirler,
- Otizmli çoğu insan, diğerlerinden daha yavaş ilerlese bile öğrenebilir,
- Otizmli kişilerin davranışlarını değiştirmeleri mümkündür,
- Otizm, kötü ebeveynlikten kaynaklanmaz,
- Otizmli herkesin zihinsel engeli yoktur,
- Otizm akıl hastalığı değildir, ancak otizmli kişilerde depresyon ve anksiyete gibi akıl hastalığı oranları daha yüksektir.
